Chia tài sản khi ly hôn theo pháp luật Việt Nam
Khi ly hôn, một trong những vấn đề quan trọng nhất là phân chia tài sản. Pháp luật Việt Nam quy định rõ ràng về vấn đề này trong Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2014 và các văn bản hướng dẫn liên quan, với các nguyên tắc và cách xử lý cụ thể tùy từng trường hợp.
Nguyên tắc chia tài sản khi ly hôn
Theo quy định, tài sản chung của vợ chồng khi ly hôn được chia theo nguyên tắc “chia đôi”, tức là mỗi người có quyền hưởng một nửa giá trị tài sản chung có được trong thời kỳ hôn nhân. Tuy nhiên, đây không phải là quy tắc cứng nhắc mà sẽ được điều chỉnh linh hoạt dựa trên nhiều yếu tố khác nhau, cụ thể:
- Hoàn cảnh của gia đình và của từng bên vợ, chồng (ví dụ: ai đang trực tiếp nuôi con nhỏ, sức khỏe, điều kiện sống…)
- Công sức đóng góp của mỗi bên vào việc tạo lập, duy trì và phát triển khối tài sản chung; trong đó lao động nội trợ, chăm sóc gia đình cũng được xem là có thu nhập tương đương lao động ngoài xã hội.
- Bảo vệ lợi ích chính đáng của từng bên trong sản xuất, kinh doanh và nghề nghiệp, đảm bảo mỗi người có điều kiện tiếp tục tạo thu nhập.
- Lỗi của mỗi bên trong việc vi phạm nghĩa vụ vợ chồng (ví dụ: ngoại tình, bạo lực gia đình…).
Thực tế, tỷ lệ có thể linh hoạt, ví dụ chia 60:40, 70:30 hoặc thậm chí 80:20 tùy trường hợp và sự xem xét của Tòa án dựa vào các yếu tố nêu trên.
Tài sản riêng không phải chia
Tài sản riêng của mỗi người sẽ thuộc về người đó, trừ trường hợp đã nhập vào tài sản chung. Bao gồm:
- Tài sản mà mỗi người đã có trước khi kết hôn.
- Tài sản được thừa kế riêng, tặng cho riêng trong thời kỳ hôn nhân.
- Tài sản phục vụ nhu cầu thiết yếu của mỗi người.
Tuy nhiên, nếu có sự sáp nhập, trộn lẫn giữa tài sản chung và riêng mà không tách bạch được, bên không nhận tài sản sẽ được thanh toán lại phần giá trị đóng góp vào khối tài sản đó.
Cách chia tài sản bằng hiện vật và tiền
Khi chia tài sản, pháp luật ưu tiên chia bằng hiện vật trước. Nếu không thể chia bằng hiện vật thì mới định giá tài sản để chia. Người nhận hiện vật sẽ phải thanh toán lại cho người kia số tiền chênh lệch giá trị nếu có.
Trường hợp tự thỏa thuận và vai trò của Tòa án
- Hai bên có quyền tự thỏa thuận về việc phân chia tài sản khi ly hôn. Nếu thỏa thuận hợp pháp, Tòa án sẽ công nhận.
- Nếu không thỏa thuận được, Tòa án sẽ áp dụng quy định pháp luật để phân chia tài sản dựa trên nguyên tắc và các yếu tố như đã nêu.
- Nếu vợ chồng có văn bản thỏa thuận về chế độ tài sản khi kết hôn và văn bản này còn hiệu lực thì sẽ áp dụng theo thỏa thuận đó; nếu không, sẽ áp dụng chế độ tài sản theo luật định (tức là quy tắc nêu trên).
Một số lưu ý đặc biệt
- Vợ chồng đã ly hôn vẫn có quyền khởi kiện yêu cầu chia tài sản chung chưa phân chia trong thời kỳ hôn nhân bất cứ khi nào sau ly hôn trừ trường hợp đã có thỏa thuận hoặc Tòa án đã phân chia trước đó.
- Con cái không đương nhiên được chia tài sản khi bố mẹ ly hôn; quyền sở hữu tài sản chỉ thuộc về cha, mẹ. Tuy nhiên, nghĩa vụ cấp dưỡng nuôi con sau ly hôn vẫn được bảo đảm.
- Nếu tài sản tranh chấp là bất động sản, xe cộ hoặc các tài sản có đăng ký sở hữu thì phải thực hiện thêm thủ tục sang tên tại cơ quan nhà nước có thẩm quyền sau khi có quyết định hoặc bản án ly hôn có hiệu lực.
Tóm tắt quy trình chia tài sản khi ly hôn
Dưới đây là tóm tắt quy trình chia tài sản khi ly hôn:
- Xác định tài sản chung và tài sản riêng.
- Khuyến khích tự thỏa thuận chia tài sản.
- Nếu không thỏa thuận được, Tòa án sẽ chia theo quy định của pháp luật, dựa trên các yếu tố hoàn cảnh, đóng góp, lỗi,…
- Ưu tiên chia bằng hiện vật; nếu không được thì định giá chia bằng tiền.
- Các tranh chấp về tài sản có thể tiếp tục giải quyết sau ly hôn nếu trước đó chưa chia.
Việc chia tài sản khi ly hôn là vấn đề phức tạp, cần xem xét thực tế từng trường hợp cụ thể và tuân thủ đúng quy trình pháp luật để bảo vệ quyền lợi các bên liên quan.