“Hàng nóng” giữa đại ngàn

Súng kíp là thứ vũ khí đã lạc hậu lắm rồi, có thể đưa cho chính quyền trong những đợt vận động giao nộp. Bây giờ là thời của “siêu súng”, “siêu quả nổ”. Những “của dữ” này không chỉ là nỗi ám ảnh của nhiều gia đình từng là nạn nhân, mà còn khiến các lực lượng thi hành công vụ phải khiếp sợ.

Mưu sinh với… súng 

Cuối tháng 11.2009 vừa qua, ông Phạm Minh Thực – Bí thư chi bộ thôn 9, xã Quảng Khê, huyện Đắc G’long, Đắc Nông – bị công an khởi tố, bắt tạm giam về tội tàng trữ vũ khí trái phép, tang vật là 3 khẩu súng tự chế.

Ông Thực người dân tộc thiểu số, vốt rất  thật thà, chăm chỉ làm ăn. Có khi trong suy nghĩ của ông, súng ống chưa phải “hàng nóng”, “hàng nguội” gì mà chẳng qua là một thứ “tư liệu sản xuất”. Xài cái “tư liệu” ấy thì phải đem ra truy tố.

Song có một thực tế như thế này: Đắc G’long có nhiều rừng, có Khu bảo tồn thiên nhiên Tà Đùng, có một tập đoàn thợ săn chuyên nghiệp thì súng ống bao nhiêu cho đủ? Người ta ở đó lâu, chứng kiến cảnh săn bắn, mua bán động vật rừng nhiều quá, kiểu như đi mua vài cân thịt rừng ở đây còn dễ hơn mua thịt lợn, thịt bò. Do vậy, những hành vi chính xác là vi phạm pháp luật kia bỗng dưng hoá chuyện thường.

Mặt khác, ở cái huyện chưa có thị trấn cứ nằng nặc đòi xin được bổ sung vào Nghị quyết 30a của Chính phủ ấy toàn người Mông đến từ miền núi phía bắc. Họ ở rải rác trong rừng, rồi chụm lại thành 17 điểm quần cư, mỗi điểm cách nhau nửa ngày trèo đèo, lội suối. Và họ chỉ có 2 cách để sống là “cạo trọc” những cánh rừng nguyên sinh để trồng sắn và săn bắn thú rừng bán cho mạng lưới đầu nậu có mặt khắp nơi. Mà khoản săn bắn thì người Mông rất tài, đã có bề dày truyền thống mấy trăm năm.

Còn ông Lương Vĩnh Linh – Giám đốc Vườn quốc gia Cư Yang Sing, Đắc Lắc – khẳng định, thợ săn các xã xung quanh vườn này không bao giờ thiếu hạt nổ, thuốc súng, đầu chì cho hàng trăm khẩu “siêu súng” hiện hữu. Vụ sát hại 40 con voọc chà vá chân đen – nhóm động vật rừng nguy cấp – trong vùng lõi của vườn hồi Tết Đinh Hợi – 2007 cũng cho thấy phần nào khả năng sát thương hàng loạt của một trong những loại “siêu súng” ấy.

Thợ săn Hoàng Seo Quang cùng 4 đối tượng khác nhằm bãi phân mà xác định nơi đàn voọc thường trú ngụ khi chiều về, rồi nằm phục sẵn. Đàn voọc về đủ, 5 khẩu súng đồng loạt nhả đạn, không con nào thoát chết. Dân địa phương gọi đó là súng phà – vì nó bắn một phát ra cả chùm đạn, bao trùm toàn bộ mục tiêu.

Vẫn theo ông Linh, chuyện săn bắt thú rừng vốn có từ thời tổ tiên chúng ta, song trước đây các tộc người bản địa như Ê Đê, M’Nông chỉ sử dụng các loại bẫy, cung nỏ. Khi một bộ phận người Mông di cư đến Tây Nguyên, cái “tập quán” giết hại thú rừng bằng súng mới xuất hiện. Lúc đầu là súng kíp, rồi những loại súng tự chế không tên, bây giờ là “siêu súng”.

Và những nỗi ám ảnh

Mặt trời lên bằng con sào, Đinh Thanh Bảy cùng với mẹ là Nguyễn Thị Lộc, chị dâu là Hoàng Thị Thủy ở thôn Tây Hà 3, xã Cư Bao, thị xã Buôn Hồ, Đắc Lắc đi làm rẫy càphê. Trên đường đi, cả 3 tạt vào nhà ông nội của Bảy để lấy thêm cái cuốc. Thấy khẩu súng tự chế dài 1,2m “hay hay” để trước nhà, Bảy quên luôn chuyện lấy cuốc, cầm súng chĩa thẳng vào chị dâu… bóp cò. Chị Thuỷ chết tại chỗ.

Chuyện xảy ra hồi tháng 3.2009. Đến giờ bà Lộc vẫn chưa hết ấm ức bởi sự dại dột của con mình: “Thà chết vì bệnh tật, vì tai nạn cho cam, ai đời lại chết vì trò nghịch ngợm của đứa em. Đúng là ma xui, quỷ khiến”.

Chuyện gia đình bà Lộc chỉ là một trong 34 vụ tai nạn từng làm chết 35 người, bị thương 30 người trong vòng 10 năm qua trên địa bàn tỉnh Đắc Lắc. Các trường hợp khác là bắn nhầm bạn săn, cưa đầu đạn, nổ mìn khoan giếng, đánh cá v.v…

Không chỉ có mặt trong những vụ vô ý làm chết người, vũ khí tự chế còn là nỗi ám ảnh của các lực lượng thi hành công vụ. Ngày 6.7.2009, Công an xã Ea Tân (huyện Krông Năng, Đắc Lắc) vây bắt Nông Văn Đức, đối tượng cầm đầu một vụ trả thù tập thể. Trong lúc công an viên lấy lời khai của Đức tại nhà ông Ngô Văn Hoà – một người dân ở buôn Đét, xã Ea Tân  – thì 15 đối tượng khác kéo đến bao vây, kêu gọi “trả tự do” cho Đức. Yêu cầu không được đáp ứng, chúng ném liên tiếp 5 quả mìn tự tạo vào nhà ông Hoà, làm 4 người bị thương nặng và tan hoang căn nhà.

Tuy vậy, các công ty lâm nghiệp, vườn quốc gia mới là nạn nhân chủ yếu của tệ nạn này. Ở Đắc Lắc, “kết sổ” năm 2009 có 10 vụ, nhiều nhất là tại Lâm trường Buôn Ja Wầm (xã Ea Kiết, huyện Cư M’gar).

Anh Nguyễn Kim Mưu – cán bộ lâm trường kể lại: “Đêm 27.5, chúng tôi phát hiện 8 lâm tặc vận chuyển gỗ lậu, mang theo 3 khẩu súng. Tên Lê Văn Thuật chĩa súng vào từng người đe dọa: “Xe tao đi chở gỗ là phải về đến nhà tao, thằng nào cản đường là ăn đạn”. Tưởng Thuật chỉ doạ, nhưng chĩa súng đến lượt tôi thì nó bắn. Tôi bị tràn dịch ổ bụng, thủng gan vì 3 viên đạn ghém”.

Rồi mới đây, kiểm lâm Vườn quốc gia Cư Yang Sin phải tháo chạy sau nỗ lực bắt được quả tang súng ống, chó săn cùng 2 con voọc vừa bị giết hại. Lúc đầu lâm tặc bỏ chạy, nhưng tình hình thay đổi khi chúng phát hiện phía kiểm lâm chỉ có roi điện, bình xịt hơi cay. Hai tên cầm súng kíp vừa bắn, vừa đuổi kiểm lâm ra đến tận… cửa rừng.

“Trong trường hợp lâm tặc có vũ khí như vậy, nếu không có các lực lượng khác phối hợp, hỗ trợ thì rút lui là… “thượng sách”. Mà một lần kiểm lâm rút lui là một bước lâm tặc lấn tới” – Giám đốc Vườn quốc gia Cư Yang Sin – ông Lương Vĩnh Linh nói.

Con số hàng gì?

Ở Đắc Lắc, trong 10 năm qua đã xảy ra 81 vụ dùng vũ khí và vật liệu nổ gây án, làm chết 15 người, bị thương 70 người (không kể số người chết do tai nạn, đùa giỡn như chị Hoàng Thị Thuỷ bị em chồng bắn chết). Cơ quan công an đã khởi tố 36 vụ và 56 đối tượng liên quan đến hoạt động mua bán, tàng trữ, sử dụng vũ khí và vật liệu nổ.

Cũng trong thời gian trên, tỉnh Đắc Lắc đã vận động người dân giao nộp được 2.092 khẩu súng săn, 669 khẩu súng quân dụng, 79 khẩu súng thể thao cùng hàng nghìn viên đạn, hàng trăm quả lựu đạn, gần một tấn thuốc nổ…
 
Song, đó chỉ là những kết quả bước đầu, không ai biết mối hiểm hoạ còn tiềm ẩn trong dân là con số hàng gì. Chính sách “đổi gạo lấy súng” mà các tỉnh Tây Nguyên thực hiện trong mấy năm qua tuy có phát huy tác dụng, nhưng vũ khí thu hồi phần nhiều là ít hoặc không còn sử dụng. Trong khi nguy cơ thì vẫn được “bổ sung” hằng năm bằng việc sản xuất, tàng trữ, mua bán vũ khí mà số vụ khởi tố chỉ là phần nổi của tảng băng – Đắc Lắc phát hiện 40 vụ trong vòng 10 năm qua.

Bằng nhiều biện pháp nghiệp vụ, lực lượng công an các cấp hoàn toàn có thể theo dõi, bóc gỡ các đường dây sản xuất, buôn bán vũ khí trái phép. Nhưng chuyện làm súng, sử dụng súng trong một bộ phận dân cư, nhất là người Mông ở Tây Nguyên vẫn tồn tại dai dẳng như một tập quán mới đáng lo ngại. Chừng nào họ còn ở trong rừng, còn giữ khoảng cách với chính quyền thì vẫn còn súng ống.

Bởi thế, vừa nhậm chức Chủ tịch UBND huyện Đắc G’long – ông Đàm Quang Trung đã khăn gói ra trung ương xin hơn 20 tỉ đồng để đầu tư cơ sở hạ tầng phục vụ sản xuất, dân sinh cho mấy ngàn người Mông ở 17 cụm di dân tự do của huyện.
 
Tất nhiên, đó không phải chỉ do chuyện sản xuất, sử dụng vũ khí trong cộng đồng này. Nhưng không đưa họ về quê được thì phải kéo họ lại gần, giúp họ sản xuất ổn định thì mới giải quyết được nạn phá rừng, giết hại muông thú, chống người thi hành công vụ – những lý do chính để tồn tại súng ống.