Giải ngân vốn ODA chậm, đó là một trong những bức xúc chính trong hội nghị các nhà tài trợ cho Việt Nam (CG) được tổ chức giữa kỳ năm 2007 tại thành phố Hạ Long.
Cuối năm ngoái, Hội nghị chính thức các nhà tài trợ đã cam kết tài trợ cho Việt Nam 4,4 tỷ USD vốn ODA. Cam kết này có được dựa trên niềm tin của cộng đồng các nhà tài trợ về khả năng phát triển kinh tế và hiệu quả từ công cuộc xoá đói giảm nghèo của Việt Nam.
Tuy nhiên, đi liền với các cam kết, các nhà tài trợ luôn khuyến cáo Chính phủ Việt Nam cần có những cải cách để đẩy nhanh tốc độ giải ngân và tăng tính hiệu quả của ODA.
Giải ngân thấp ảnh hưởng đến tăng trưởng
Theo báo cáo của Bộ KH – ĐT, trong 5 tháng đầu năm 2007, lượng vốn ODA được hợp thức hoá mới đạt 1,2 tỷ USD và giải ngân mới đạt hơn 700 triệu USD. Dự kiến cả năm đạt 1,9 tỷ USD.
Tuy con số này thể hiện một nỗ lực so với các năm trước, tuy nhiên, các nhà tài trợ vẫn mong muốn một kết quả tốt hơn và tiếp tục thúc giục Việt Nam cải thiện tình hình này. Và Việt Nam hoàn toàn có thể có một kết quả sử dụng ODA cao hơn và hiệu quả của nguồn vốn ODA sẽ tốt hơn nếu giải quyết được vấn đề giải ngân, vốn là một hạn chế từ nhiều năm nay.
 |
|
Vấn đề giải ngân ODA chậm tiếp tục được đề cập ở CG lần này. (Ảnh: Phước Hà) |
Nhóm 5 ngân hàng phát triển bao gồm Ngân hàng Thế giới, Ngân hàng phát triển Châu Á, Cơ quan Phát triển Pháp, Ngân hàng tái thiết Đức và Ngân hàng hợp tác phát triển Nhật Bản – những nhà tài trợ chiếm đến 80% nguồn vốn ODA tài trợ cho Việt Nam cho rằng, sẽ gặp khó khăn trong việc đưa ra các cam kết viện trợ mới khi mà tiến độ giải ngân rất chậm so với cam kết.
Mới đây, một nghiên cứu của Tổ công tác ODA của Chính phủ cũng chỉ rõ vấn đề này và xem đây như một vòng “luẩn quẩn” phát sinh từ việc giải ngân ODA chậm.
Cụ thể, khi các dự án ODA chậm trễ, mức độ giải ngân thấp hơn. Điều này khiến nảy sinh hai vấn đề, thứ nhất là vốn đầu tư cho phát triển giảm xuống, không đạt như dự kiến; thứ hai khi nguồn vốn hiện tại không được sử dụng đúng cam kết các nhà tài trợ sẽ cam kết thấp hơn cho những kỳ tiếp theo.
Cả hai yếu tố này tất yếu sẽ khiến tốc độ tăng trưởng không đạt kế hoạch và có thể bị giảm sút. Kế hoạch phát triển kinh tế xã hội vì thế sẽ bị ảnh hưởng.
Quyền giám đốc Ngân hàng Thế giới tại Việt Nam, ông Martin Rama cho rằng, nhìn chung, giải ngân của Việt Nam còn chậm vì hệ thống giải ngân của Chính phủ Việt Nam và các nhà tài trợ khác nhau. Việc cơ cấu lại các ban quản lý dự án, cơ cấu lại PMU 18 có ảnh hưởng đến tốc độ giải ngân nguồn vốn.
Tuy nhiên, việc giải ngân không đồng đều, có nơi rất nhanh, nhưng cũng có nơi bị chậm. Chính vì thế chúng tôi, các nhà tài trợ mong muốn Chính phủ Việt Nam tìm cách giải quyết vấn đề này, đẩy nhanh tốc độ giải ngân.
Cải thiện nhỏ sẽ mang lại hiệu quả lớn
Trong kế hoạch phát triển kinh tế 2006 – 2010, vốn ODA là một nguồn ngoại lực quan trọng. Dự kiến, mức vốn ODA cần giải ngân lến đến 11 tỷ USD và để có được mức giải ngân này phải có cam kết 19 – 21 tỷ USD.
Trong đó nhóm 5 ngân hàng phát triển tiếp tục duy trì vai trò quan trọng và cam kết hỗ trợ của nhóm 5 ngân hàng này dang tiếp tục tăng lên. Đặc biệt tập trung vào các lĩnh vực cơ sở cho nền kinh tế như giao thông, năng lượng và chính sách xã hội.
 |
|
Thành viên Chính phủ Việt Nam trao đổi với nhà tài trợ ở CG. (Ảnh: Phước Hà) |
Tuy nhiên, trong khi cam kết tiếp tục tăng lên thì tiến độ giải ngân chậm và có xu hướng đi xuống. Nghiên cứu của Tổ công tác ODA Chính phủ cho biết, tỷ lệ giải ngân dự án của 5 ngân hàng phát triển đã giảm từ năm 2004.
Trong đó, 3 nhà tài trợ lớn nhất là ADB, JIBIC và WB vẫn còn thấp hơn tỷ lệ bình quân khu vực. Cụ thể, tỷ lệ giải ngân WB ở Việt Nam là 12,5% so với mức 20% trong khu vực.
Bên cạnh đó, hầu hết các dự án ODA ở Việt Nam đều khởi động rất chậm, nhiều dự án được yêu cầu gia hạn… khiến cho dự án ODA hiệu quả sụt giảm do tăng giá đầu vào, tăng chi phí đầu tư và quản lý.
Có nhiều khuyến cáo đã được đưa ra nhưng một tính toán sau đây đủ cho thấy những thiệt hại từ việc chậm giải ngân và nhưng lợi ích có được khi tốc độ giải ngân được tăng lên.
Trong nghiên cứu của Tổ công tác ODA cho thấy, chỉ cần tăng 1% giải ngân của nhóm 5 ngân hàng phát triển là sẽ có thêm 500 triệu USD vốn đầu tư cho giai đoạn 2006 – 2010, mỗi năm có thêm 100 triệu USD cho các dự án phát triển nhất là các dự án xoá đói giảm nghèo.
Trong khi đó, nghiên cứu của WB cho thấy, một dự án đầu tư với nguồn vốn 100 triệu USD đưa vào cơ sở hạ tầng sẽ có 210 ngàn người được đưa ra khỏi danh sách người nghèo. Nếu tăng giải ngân từ 10 – 20% có thể đẩy nhanh tốc độ tăng trưởng thêm 0,3% trong vòng 5 năm.
Như thế cùng đủ thấy, việc chậm trễ các dự án ODA có hậu quả ra sao và việc tăng tốc độ giải ngân có ý nghĩa thế nào đối với sự phát triển. Chính vì vậy cũng dễ hiểu sự nóng ruột của các nhà tài trợ.
Việt Nam đã nhận ra điều này và đang nỗ lực để cải thiện tình hình. Tại hội nghị CG giữa kỳ, Phó Thủ tướng Pham Gia Khiêm đã cho biết, Chính phủ Việt Nam rất tích cực để thúc đẩy giải quyết các vấn đề vướng mắc trong quá trình thực hiện dự án giúp đẩy nhanh giải ngân bằng việc đơn giản hoá thủ tục và thực hiện các chính sách điều chỉnh hợp lý với tình hình thực tế.
Trong nỗ lực đó, Nghị định 131 về quản lý và sử dụng ODA cùng các văn bản hướng dẫn đang được hoàn thiện sẽ góp phần giải quyết vấn đề này.
Thủ tục pháp luật
